عمده آنچه بر شکلگیری و تزئین بناهای صدر اسلام تأثیر گذاشت ویژهٔ مسلمانان بود و این تأثیرات در خدمت اهدافی قرار گرفت که پیش از اسلام بهآن شکل و صورت وجود نداشت. هرچند ممکن است هنرهای اسلامی در مواردی با تعالیم و شریعت اسلام انطباق نداشته باشد ولی تأثیر فرهنگ اسلامی و منطقهای در آن بهخوبی نمایان است. هنر اسلامی یکی از دورانهای شکوهمند تاریخ هنر و یکی از ارزشمندترین دستاوردهای بشری در عرصه هنری بهشمار میآید و شامل انواع متنوعی از هنر همچون معماری، خوشنویسی، نقاشی، سرامیک و مانند آنها میشود. اصطلاح «اسلامی» نه تنها به مذهب، بلکه به فرهنگ غنی و متنوع مردمانی که در سرزمینهایی که آیین اسلام در آن رواج دارد نیز اشاره میکند.
معماری یکی از این هنرهاست که نمونه ای از انرا در تصویر می بینید. حرم امام رضا علیه السلام و معماری بکار رفته در آن از هنرهای ناب اسلامی محسوب می شود. حرم امام رضا(ع) محدوده مدفن امام هشتم شیعیان است و متشکل از ساختمانهایی که عبارتند از حرم، گنبد، گلدستهها، صحنها، ایوانها، رواقها و بستها. گنبد دارای ۲ پوشش است: پوشش نخستین، سقفی است که از زیر (داخل حرم) دیده میشود و مقرنس کاری است. پوشش دوم برفراز پوشش نخستین نهاده شده و از خارج با آجرهای طلا پوشانده شده است و در معرض دید مردم قرار دارد. این گنبد را نخستین بار شاه طهماسب اول طلاکاری کرد و سپس این طلاکاری توسط شاه عباس تجدید شد. ارتفاع حرم از کف آن تا انتهای زیر سقفِ مقعر (پوشش داخلی) ۸/۱۸ متر، و تا قله گنبد بر فراز پوشش خارجی ۲۰/۳۱ متر است. پیرامون خارجی گنبد ۱/۴۲ متر، ارتفاع سرِ طرق گنبد ۵/۳ متر و ارتفاع سطح طلاکاری شدة گنبد از آغاز تا قله آن ۴۰/۱۶ متر است. سطح خارجی گنبد که پوشیده از خشتهای مسی یا لایهای از طلاست، دارای نقوش و خطوط و کتیبههای ممتاز است. حرم دارای ۲ گلدسته است، یکی نزدیک گنبد و بالای ایوان طلای نادری، در جنوب صحن عتیق؛ و دیگری در شمال صحن عتیق و بر بالای ایوان عباسی. گلدسته نزدیک گنبد از آثاری سوری بن معتز است. این گلدسته یک بار توسط شاه طهماسب اول و بار دیگر توسط نادرشاه تعمیر و طلاکاری شد. ارتفاع آن از کف صحن تا قله ۵۰/۴۰ متر و یرامون خارجی آن ۱۳ متر است.
معماری اسلامی - نمای داخلی گنبد حرم مطهر امام رضا (ع) و فعالیت مذهبی زنان مسلمان - مشهد - ایران - 106