منظور از هنر و معماری اسلامی، همان هنر و معماری سرزمین های خاورمیانه، آفریقای شمالی، هند شمالی و اسپانیا- است که از آغاز قرن هفتم میلادی تحت حاکمیت مسلمانان قرار گرفتند. معماری در جهان اسلام یکی از بزرگترین جلوه‌های ظهور یک حقیقت هنری در کالبد مادی بشمار می‌رود. از لحاظ تاریخی معماری اولین هنری بشمار می‌آید که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نموده، از طرف مسلمانان مورد استقبال قرار گیرد. معماری اسلامی بعنوان یکی از موفق‌ترین شیوه‌های معماری در تاریخ معماری جهان قابل بازشناسی است. در یک نگاه جامع نگر می‌توان پیوستاری ارزشمند و پویا را در بناهای اسلامی باز شناسی کرد که موجب شده تمامی آنها در قالبی واحد با عنوان معماری اسلامی در کنار یکدیگر قرار گیرند. در تصویر نمونه ای زیبا از این معماری را در نمایی از گنبد و مناره حرم حضرت معصومه سلام الله علیه ملاحظه می فرمایید.
حرم فاطمه معصومه در میان بقعه با بلندی ۲۰ و طول و عرض ۹۵ در ۲۰ متر قرار گرفته و با کاشی‌های نفیس و زرفام آغاز قرن هفتم پوشیده شده‌است. گرداگرد مرقد، دیواری به بلندی دو متر و طول و عرض تقریبی (۸۰ در ۴۰) قرار دارد که در سال ۹۵۰ بنا گردید و با کاشی معرق آراسته شد که اکنون این دیوار با ضریح مشبک از جنس نقره پوشیده شده است. معماری ناب ایرانی و اسلامی در سراسر حرم مطهر بکار گرفته شده است. حرم حضرت معصومه (س) واقع در مرکز شهر قم و کشور ایران می باشد که شهر قم را از این حیث به شهری مذهبی و مقدس مبدل کرده است.
