هنر اسلامی یا هنرهای مسلمانان به بخشی از هنر اطلاق میشود که در جامعه مسلمانان و نه لزوماً توسط مسلمانان رواج داشته است. هنر اسلامی هنری نیست که فقط به آیین اسلام ارتباط داشته باشد. اصطلاح «اسلامی» نه تنها به مذهب، بلکه به فرهنگ غنی و متنوع مردمانی که در سرزمینهایی که آیین اسلام در آن رواج دارد نیز اشاره میکند. هنر اسلامی غالباً عناصری سکولار را که توسط برخی از علمای اسلامی حرام شمرده نشده را نیز دربرمیگیرد. همچنین به آن دسته از مفاهیم و موارد هنری که در درون جوامع اسلامی تحت تأثیر عوامل منطقهای و فرهنگ بومی به وجود آمده است نیز هنر اسلامی گفته میشود. هنر اسلامی یکی از دورانهای شکوهمند تاریخ هنر و یکی از ارزشمندترین دستاوردهای بشری در عرصه هنری بهشمار میآید و شامل انواع متنوعی از هنر همچون معماری، خوشنویسی، نقاشی، سرامیک و مانند آنها میشود. معماری یکی از این هنرهاست که نمونه ای از آنرا میتوان در تصویر مشاهده کرد.
معماری در جهان اسلام یکی از بزرگترین جلوههای ظهور یک حقیقت هنری در کالبد مادی بشمار میرود. از لحاظ تاریخی معماری اولین هنری بشمار میآید که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نموده، از طرف مسلمانان مورد استقبال قرار گیرد. معماری اسلامی بعنوان یکی از موفقترین شیوههای معماری در تاریخ معماری جهان قابل بازشناسی است. هنر اسلامی به ویژه معماری اسلامی بر پنج بایهٔ مردم واری، خودبسندگی، پرهیز از بیهودگی، بهرهگیری از پیمون (مدول) و نیارش و درون گرایی نهاده و بی شک هنرمندان مسلمان ایران بیش از از دیگران بدانها پای بند بودهاند.
مسجد جمکران، مسجدی واقع شده در ۶ کیلومتری شهر قم به طرف جادهٔ کاشان در نزدیکی روستای جمکران است. ساخت این بنا به نقل عالم معاصرمحدث نوری به فردی به نام شیخ حسن بن مثله جمکرانی مربوط میشود، به گفته او که در بیداری با امام دوازدهم شیعیان، مهدی دیدار کرده است و حجت ابن الحسن دستور ساخت مسجد را به وی داده است. به استناد اشاره قاضی احمد قمی و کتیبه مورخ ۱۱۶۷، مسجد پیش از دوران افشاریه ساخته شده است، ولی از ویژگیهای معماری عصر صفوی در مسجد جمکران اطلاعی در دست نیست. بر طبق کتیبه مسجد، بنایی که در ۱۱۶۷ میرزا علیاکبر جمکرانی آن را تعمیر کرد، شامل مسجدی ستوندار به ابعاد ۱۷×۵ متر با چهار فرشانداز، در جنوبِ صحنی به ابعاد ۱۷×۱۳ متر بوده است، که در دوران ناصری، حاج علیقلی جمکرانی یک جانب صحن آن را با مبلغ سیصد تومان بنا کرد. علی اصغرخان اتابک در اوایل حکومت مظفرالدین شاه (حک: ۱۳۱۳ـ۱۳۲۴) مسجد و صحن را تعمیر کرد و حجرهها و ایوانهایی در اطراف صحن و دو آبانبار، یکی در صحن و دیگری در خارج از صحن، بنا کرد. آیتاللّه بافقی نیز تعمیراتی در مسجد انجام داد و در آنجا آبانباری احداث کرد. در طی تعمیر مسجد در دوره قاجار، تزئیناتی به بنا افزوده شد که شامل ازاره کاشیکاری خشتی هفترنگ به ارتفاع ۵ر۱ متر و تزئیناتی با نقوش اسلیمی با آب طلا و لاجورد در قسمت فوقانی و کتیبهای از کاشیهای خشتی به خط ثلث از سوره جمعه در بخش میانی شبستان مسجد بود.
معماری اسلامی - نمایی از گنبد و مناره مسجد مقدس جمکران در شهرستان مقدس قم، ایران - 135