هنر اسلامی به ویژه معماری اسلامی بر پنج بایهٔ مردم واری، خودبسندگی، پرهیز از بیهودگی، بهرهگیری از پیمون (مدول) و نیارش و درون گرایی نهاده و بی شک هنرمندان مسلمان ایران بیش از از دیگران بدانها پای بند بودهاند. معماری در جهان اسلام یکی از بزرگترین جلوههای ظهور یک حقیقت هنری در کالبد مادی بشمار میرود. از لحاظ تاریخی معماری اولین هنری بشمار میآید که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نموده، از طرف مسلمانان مورد استقبال قرار گیرد. معماری اسلامی بعنوان یکی از موفقترین شیوههای معماری در تاریخ معماری جهان قابل بازشناسی است. در یک نگاه جامع نگر میتوان پیوستاری ارزشمند و پویا را در بناهای اسلامی باز شناسی کرد که موجب شده تمامی آنها در قالبی واحد با عنوان معماری اسلامی در کنار یکدیگر قرار گیرند. در تصویر نمایی از محراب و طاق اسلیمی مسجد مقدس جمکران را می بینید.
مسجد جمکران، مسجدی واقع شده در ۶ کیلومتری شهر قم به طرف جادهٔ کاشان در نزدیکی روستای جمکران است. ساخت این بنا به نقل عالم معاصرمحدث نوری به فردی به نام شیخ حسن بن مثله جمکرانی مربوط میشود، به گفته او که در بیداری با امام دوازدهم شیعیان، مهدی دیدار کرده است و حجت ابن الحسن دستور ساخت مسجد را به وی داده است. به استناد اشاره قاضی احمد قمی و کتیبه مورخ ۱۱۶۷، مسجد پیش از دوران افشاریه ساخته شده است، ولی از ویژگیهای معماری عصر صفوی در مسجد جمکران اطلاعی در دست نیست. بر طبق کتیبه مسجد، بنایی که در ۱۱۶۷ میرزا علیاکبر جمکرانی آن را تعمیر کرد، شامل مسجدی ستوندار به ابعاد ۱۷×۵ متر با چهار فرشانداز، در جنوبِ صحنی به ابعاد ۱۷×۱۳ متر بوده است، که در دوران ناصری، حاج علیقلی جمکرانی یک جانب صحن آن را با مبلغ سیصد تومان بنا کرد. علی اصغرخان اتابک در اوایل حکومت مظفرالدین شاه (حک: ۱۳۱۳ـ۱۳۲۴) مسجد و صحن را تعمیر کرد و حجرهها و ایوانهایی در اطراف صحن و دو آبانبار، یکی در صحن و دیگری در خارج از صحن، بنا کرد. آیتاللّه بافقی نیز تعمیراتی در مسجد انجام داد و در آنجا آبانباری احداث کرد. در طی تعمیر مسجد در دوره قاجار، تزئیناتی به بنا افزوده شد که شامل ازاره کاشیکاری خشتی هفترنگ به ارتفاع ۵ر۱ متر و تزئیناتی با نقوش اسلیمی با آب طلا و لاجورد در قسمت فوقانی و کتیبهای از کاشیهای خشتی به خط ثلث از سوره جمعه در بخش میانی شبستان مسجد بود.
معماری اسلامی - نمایی از محراب و طاق اسلیمی مسجد جمکران، قم - 125