نمونه ای از هنر ناب اسلامی را در قالب معماری، خوشنویسی و کاشی کاری در تصویر بالا ملاحظه می فرمایید که در مسجد مقدس جمکران واقع در شهر مقدس قم کار شده است. هنر و صنعت کاشىکارى نيز همانند ديگر هنرهاى ايران در عهد اسلامي، داراى اعتبار و ارزش خاص خود است. سابقهٔ اين هنر، به گذشتهٔ بسيار دور باز مىگردد. طبق مدارک تاريخى هنرمندان ايراني، در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد آشنا به ساخت خشت و آجرهاى لعابدار بوده و از آن براى تزئين بنا استفاده مىبردهاند. هنر کاشی کاری در ایران قدمتی چندین هزار سال دارد. اگر آجر های لعاب دار دوران باستان را نخستین کاشی های ایرانی بدانیم قدمت هنر کاشی کاری درایران به اواخرهزاره ی چهارم ق. م می رسد. در چند هزار سال پیش برای تزئین بناها در روم قدیم و یونان باستان استفاده از نوعی کاشی به نام موزاییک متداول بوده است. سرامیک کاری قرار دادن موزاییک های کوچک (قطعات سفالی، کاشی و …) به رنگ های مختلف در جوار یکدیگر و شکل دادن به آنها می باشد که در نتیجه آن نقشی به وجود می آید. در دوره اسلامى بتدريج هنر کاشىکارى همانند آجرکارى و گچکارى با شيوه جديد آغاز شد و در تمام ادوار اسلامى کاربرد ويژهاى يافت. در ادوار اسلامى بناهاى بسيارى مانند مساجد، مدارس، مقابر، کاخها، حمامها و حتى پلها به انواع کاشىکارى مزين شده و از اواخر قرن چهارم هجرى به بعد کمتر بنايى يافت مىشود که با کاشى تزئين نشده باشد. انواع کاشى عبارتند از کاشى يک رنگ، کاشى معرق، کاشى هفت رنگ و کاشى طلايى.
کاشی از لحاظ تاریخی پنجمین شیوه اساسی و بنیادی در تزئینات ساختمانهای آبده یی و ساختمانهای عادی میباشد. استفاده از این شیوه در معماری اسلامی بسیار رایج است و طرحهای جالب، جلو رشد و کشف تزئینات خشتی و گچی را گرفت و همه علاقمند تزئینات با کاشی شدند. استفاده از کاشی به نحوی که روی دیوار را کاملا بپوشاند اولین بار در قرن ۱۳ و در قونیه به کار رفته است. کاشی کاری بصورت هنر تزئینی در کشورهای اسلامی به اوج شکوفایی خود رسید و یکی از ویژگیهای برجسته معماری اسلامی به شمار میرود. کاشیهایی که برای تزئین عمارات به کار میرود عموما سه نوع بوده که ذیلا توضیح میگردد.
الف: کاشی معرق: با تلفیق تکههای کوچک گوناگون ساخته میشود که به اساس طرح اصل یکایک تراشیده میشود ودر جای معین آن نصب میگردد.
ب: کاشی معقلی: دارای طرحهای هندسی است واز تلفیق اشکال هندسی ساخته میشود.
ج: کاشی مشبک: بصورت شبکه شبکه و ایجاد منافذی در بین کاشی ها.
د: کاشی گره: گِرِهچینی یکی از شاخههای هنر معماری و کاشی کاری سنتی است که اساتید این هنر از کنار هم چیدن الات و لغات مختلف بر اساس طرح مدنظر خود با استفاده از کاشی،اجر و یا سایر مواد نقشهای هندسی تزئینی درست میکنند.
ه: کاشی خشتی (هفت رنگ): از تلفیق خشتهای ظریف لعاب دار که هریک از آنها بخشی از طرح کلی را در بر دارد ساخته میشود واز قرن پنج قمری با گسترش و پیشرفت سایر شاخههای هنر اسلامی کاشی کاری نیز ترقی بیشتر کسب نمود.
معماری اسلامی - نمایی از طاق خوشنویسی و کاشی کاری شده مسجد جمکران در شهرستان مقدس قم، ایران - 64